از آنجایی که قراردادهای ساخت غرفه نمایشگاهی شامل شروط عقود و قراردهای اسلامی می گردند و مدیریت و واحد حقوقی غرفه سازان می بایست اشراف کاملی به عقود اسلامی داشته باشند ، قطعا مواردی که در پایین ذکر می گردد برای عزیزان غرفه ساز آشناست ، اما مطالعه موارد در ایجاد قراردادهای فرم و یکپارچه خالی از لطف نخواهد بود.
اهمیت خیارات در این است که اگر حدود آن را در قرارداد ذکر ننماییم ، قطعا بصورت عرف و با صلاحدید قاضی در نظر گرفته خواهد شد
انواع اختیارات در فسخ معاملات
انواع خیارات خیار مجلس، شرط، تاخیر ثمن، رویت و تخلف از وصف، غبن، عیب، تدلیس، تبعیض صفقه، تخلف شرط را شامل میشود.
خیار مجلس
خیار مجلس، اختیاری است که به هر یک از خریدار و فروشنده داده میشود تا زمانی که متفرق نشدهاند و در محل حضور دارند بتوانند معامله را فسخ کنند.
تعریف خیار شرط
شرط کردن خیار- یعنى اختیار فسخ یا امضاى معامله- در عقد موجب ثبوت حقّ خیار براى کسى مىشود که این حق براى او قرار داده شده است.
محدوده زمانی در خیار شرط
خیار شرط به لحاظ زمان، حدّ معینى ندارد؛ بلکه هر مدت از زمان؛ کوتاه باشد یا طولانى، جایز است در عقد شرط شود، و نیز جایز است آغاز زمان تعیین شده متصل به عقد باشد یا منفصل از آن؛ لیکن باید معین باشد؛ به گونهاى که احتمال کاهش یا افزایش آن نرود وگرنه هم شرط باطل است و هم معامله.
خیار تاخیر
از ثمن زمانی کاربرد دارد که فروشنده صبر ایوب ندارد و خریدار در پرداخت ثمن یا همان پول تعلل میکند. در این شرایط است که ماده ۴۰۲ قانون مدنی به کار میآید، این ماده میگوید هرگاه فروشنده و خریدار زمانی را برای پرداخت پول مشخص نکرده باشند و ۳ روز از تاریخ معامله بگذرد و فروشنده کالا را در اختیار مشتری نگذارد و مشتری هم قیمت جنس را نپردازد، فروشنده حق دارد معامله را فسخ کند. این در حالی است که اگر خریدار ظرف ۳ روز ثمن معامله را پرداخت کند دیگر فروشنده حق فسخ ندارد. نکته مهم در این نوع خیار این است که هرگاه کالا از آن دسته اجناسی باشد که در کمتر از ۳ روز فاسد میشود یا افت قیمت پیدا میکند، فروشنده هر زمانی که احساس کرد کالا در حال فساد یا کسر قیمت است میتواند معامله را برهم بزند.
خیار رویت و تخلف از وصف
خیار فسخ است که حق بر هم زدن قرارداد را در صورت عدم مطابقت مال مورد معامله با وصف پیشین آن برای خریدار ایجاد میکند. به عبارت دیگر این خیار در جایی ایجاد میشود که فرد کالایی را مشاهده نمیکند و اوصاف آن در قرارداد ذکر میشود و یا بر اساس مشاهدهٔ سابق و آنچه در ذهنش نقش بسته معاملهای انجام میدهد و بعد از معامله مشخص میشود آن اوصافی که در قراداد ذکر شده در کالا وجود ندارد و یا وضعیت فعلی کالا مطابق با آنچه در سابق مشاهده کردهاست، نیست.
این خیار برای غرفه سازی باید به دو صورت حالت عادی و فورس تعریف گردد ، مثلا در قرارداد می توان ذکر کرد که غرفه ساز می تواند تا …درصد در صورتی که در کلیت اجرا تغییری ایجاد نکند ، تغییرات اعمال کند و در شرایط فورس ( باز شدن دیر هنگام سالنها ، زمان نامناسب بستن قرارداد و …) این درصد تا … افزایش می یابد.
در مورد خیار رویت اینگونه گفته می شود :
گاهی اتفاق میافتد که افراد کالایی را ندیده، خریداری میکنند و این کار را فقط با توصیفی که فروشنده از آن کالا دارد، انجام میدهند و در نهایت اگر شانس با آنها یار نباشد، کلاه گشادی سرشان میرود که تاسف برانگیز است. قانونگذار برای کمک به این دسته از افراد نیز پادرمیانی کرده و در ماده ۴۱۰ قانون مدنی در این باره گفته است: «هرگاه کسی مورد معامله را ندیده و آن را فقط با بیان اوصاف توسط فروشنده خریده و بعد از دیدن آن بفهمد جنس مورد معامله دارای اوصاف ذکر شده نیست، میتواند معامله را فسخ کند.» اما یادتان باشد که اگر مشتری جنس مورد معامله را دیده باشد و بداند مورد معامله، آن اوصاف و خصوصیات را ندارد، دیگر نمیتواند معامله را فسخ کند. البته باید توجه داشت هرگاه خریدار جنسی را قبلا دیده باشد و به اعتماد دیدن قبلی اقدام به معامله کند اما بعد از خرید متوجه شود که جنس یا کالایی که خریداری کرده است، خاصیت قبلی را ندارد اختیار فسخ معامله را دارد. بنابراین اگر خریدار ثابت کند فروشنده با زبان چرب و نرمش خصوصیاتی برای جنس خود بیان کرده که در واقع جنس فاقد آنها بوده و مشتری از همه جا بیخبر هم جنس را خریده است و بعد از مدتی متوجه کلک او شده، میتواند معامله را فسخ کند.
خیار غبن:
واژهٔ غبن در لغت به معنی خدعه، نیرنگ، نقض عهد و … به کار میرود. در اصطلاح حقوقی خیار غبن یعنی، زیان ناشی از عدم تعادل بین عوضین در زمان معامله که به زیاندیده بعد از آگاهی به غبن، حق فسخ میدهد ( مثلا غرفه ای قرارداد متری ۷۰۰ هزار تومان دارد و پس از اجرا مشارکت کننده متوجه شود ارزش غرفه متری ۲۰۰ هزارتومان است ) هریک از متعاملین که در معامله غبن فاحش داشته باشد، بعد از علم به غبن میتواند معامله را فسخ کند. غبن در صورتی فاحش است که عرفاً قابل مسامحه نباشد. بنابراین غبن باید فاحش باشد، و این فاحش بودن به این معنی است که کاملاً از نظر عرف آشکار باشد.
خیار عیب
خیار عیب یکی از انواع خیار در فقه و حقوق اسلامی است که بر اساس آن در صورت معیوب بودن شیء مورد معامله خریدار حق بر هم زدن معامله را دارد. به عبارت دیگر این خیار در جایی ایجاد می گردد که مشتری کالایی را که معیوب است، خریداری کردهاست. خیار عیب ویژه عین معین است.
ممکن است شخصی کالایی را خریداری کند و وقتی قصد دارد از آن استفاده کند متوجه شود که دارای عیبی مستتر یا پوشیده است. برای مثال (ترجیح دادیم نمایشگاهی مثال نزنیم ) ممکن است فردی خودرویی خریداری کند که در هنگام عقد قرارداد بدنه آن پوشیده باشد و بعدها متوجه این عیب شود. در چنین شرایطی باید از خیار عیب استفاده شود. این خیار به شما این اختیار را میدهد که به موجب عیبی که در مبیع یا همان مورد معامله وجود دارد و شما در هنگام انعقاد مبایعه نامه اطلاعی از آن نداشتهاید، میتوانید علیه فروشنده اقامه دعوا کنید. در چنین شرایطی یا میتوانید کالا را نزد خود نگه داشته و مابهالتفاوت جنس معیوب نسبت به جنس سالم و با نظر کارشناس رسمی دادگستری دریافت کنید، یا اینکه میتوانید کالا را به فروشنده پس داده و همه پولی که پرداخت کردهاید را از او پس بگیرید. اما توجه داشته باشید که اگر خریدار در هنگام انعقاد مبایعه نامه از عیب موجود در کالا مطلع باشد بعد از انعقاد دیگر نمیتواند ادعایی داشته باشد و مجبور است جنس معیوب را برای خود نگه دارد.
خیار تدلیس
در اصطلاح حقوقی تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله بشود به عبارت دیگر تدلیس عبارت است از پوشاندن عیبی در مال یا نمایاندن یک صفت یا امتیاز کمالی غیر واقعی در مال. به علت جبران زیان ناشی از این عملیات فریبنده، فریب خورده از حق فسخ بهرهمند است قلمرو خیار تدلیس در عین معین است. اصولاً در عین کلی خیار تدلیس وجود ندارد، زیرا بایع مکلف است مبیع را منطبق با اوصاف مورد نظر تحویل دهد، مگر اینکه تدلیس مربوط به اوصاف مشترک تمام مصادیق کلی باشد. خیار تدلیس از خیارات مشترک است و مختص عقد بیع نیست و ممکن است در عقود اجاره، صلح و یا معاوضه و ازدواج هم وجود داشته باشد.
خیار تبعّض صَفقه:
خیار ثابت به سبب بطلان معامله نسبت به بعض کالا یا بهای آن. ماهیت خیار تبعّض صفقه عبارت است از تسلّط فروشنده یا خریدار بر فسخ عقد به سبب بطلان معامله نسبت به بخشی از کالا یا بهای آن. تفاوت این خیار با خیار شرکت در این است که در خیار شرکت عوض معامله یک چیز است؛ کالا یا بهای آن که معامله نسبت به بعض آن صحیح و نسبت به بعض دیگر باطل است؛ اما در خیار تبعّض صفقه عوض معامله گاه یک چیز است که معامله نسبت به بعض آن صحیح و نسبت به بعض دیگر باطل است و گاه دو چیز، که معامله نسبت به یکی صحیح و نسبت به دیگری باطل خواهد بود. برخی، خیار تبعّض صفقه را تنها در صورت تعدّد کالا یا بهای آن جاری دانسته اند و صورت یکی بودن کالا یا بهای آن را مجرای خیار شرکت میدانند. از این عنوان در باب تجارت سخن رفته است.
خیار تخلف شرط
هرگاه شرطی ضمن عقد به نفع یکی از متعاملین شده باشد، در صورت تخلف شرط ، مشروط له (کسی که شرط به نفع اوست) با حدود و شرایطی میتواند معامله را فسخ کند. این نوع حق فسخ در فقه خیار اشتراط هم نامیده شده. احکام خیار تخلف شرط به طوری است که در مواد ۲۳۴ الی ۲۴۵ قانون مدنی ذکر شده است. مثلا قرارداد ساخت غرفه منوط به اجرای کار دیگری مثل گرفتن جا در نمایشگاه باشد یا …
تمامی خیارات ذکر شده در جای خود می توانند قرارداد ساخت غرفه را به مرحله فسخ و ایجاد ضرر برای یک غرفه ساز برسانند ، پس اگر بندی به عنوان شرایط فسخ قرارداد نیست یا روی طرح غرفه امضای نفر مودنظر در قرارداد نیست و چندین اگر دیگر ، طبق قوانین عقود اسلامی احتمال فسخ یک طرفه امکان پذیر است.