گردشگری تجاری (Business tourism) چیست؟
این نوع گردشگری شامل گردهمایی‌ها، سفرهای تشویقی، تشکیل جلسه‌ها یا بر پا کردن نمایشگاه‌ها[۱] می‌شود و افراد علاوه بر انجام امور مربوطه، در خلال آن اقدام به بازدید از محل و اطراف آن و تفریح می‌پردازند. در سفرهایی که با هدف بازرگانی و تجارت انجام می‌شود، مسافر در گردهمایی‌ها، کنفرانس‌ها، نمایشگاه‌ها، شوراها، برنامه‌های مذهبی، تبلیغی و کارهای حرفه‌ای یا تخصصی شرکت می‌کند. و بیشتر به تاجرانی مربوط می شود که قصد عقد قرارداد تجاری و ارتباط اقتصادی با کشورها یا شهرهای دیگر را دارند. طبیعتاً این سفرها هنگامی اتفاق می افتد و یا افزایش می یابد که محل و مقصد سفر دارای رونق اقتصادی باشد و پتانسیل های سرمایه گذاری را دارا باشد.
طرفداران این مفهوم معتقدند فرایند گردشگری نوع تجارتی شده مناسبات سنتی بین میزبان و مهمان است که در آن غریبه‌ها و مسافران در جامعه میزبان نقش‌هایی موقتی ایفا می‌کنند. بنابراین گردشگری به عنوان مهمان نوازی تجاری و صنعتی معرفی می‌شود.( تایلر ۱۹۳۲، هیلر ۱۹۷۷-۱۹۷۶، لیپر ۱۹۹۷). مقصود اصلی چنین گردشگری تفریح یا استراحت نیست بلکه برای انجام بخشی از حرفه و کار خود عازم سفر می‌شود. کشورهای گردشگر پذیر شرایطی را فراهم می‌کنند تا این نوع گردشگران بتوانند در مدت اقامت خود به فعالیت‌های دیگری نیز بپردازند و فرصت‌های بیشتری برای تفریح داشته باشند. برنامه ریزان این کشورها امکان تفریح، استراحت و بازدید از آثار و ابنیه و سایر جاذبه‌های گردشگری منطقه خود را برای این نوع از گردشگران فراهم می‌کنند. (آپوستولوپوس،۱۳۸۸ :۸۱).
Business tourism
سفرهای بازرگانی معمولاً به مراکز اقتصادی صورت می‌گیرد. بسیاری از مراکز بزرگ بازرگانی در سراسر دنیا در این امر رقابت می‌کنند تا پذیرای چنین مهمانانی باشند. کشورهایی همچون آمریکا، آلمان، ژاپن، انگلیس بیشترین مسافران تجاری را به خود جلب می‌نمایند حتی در آمریکا ۲۵ درصد مسافران را این نوع گردشگران تشکیل می‌دهند. در بسیاری از شهرهای بزرگ ایالات متحده آمریکا، مکان‌های خاصی در نظر گرفته شده است که آنها را مرکز مجامع و گردهمایی‌ها می‌نامند و بازرگانان یا کسانی که با هدف بازرگانی و تجارت به مسافرت می‌روند، می‌توانند از این محیط‌های آرام و تفریحی استفاده کنند. در این کشور در سال ۱۹۹۵ در مجموع ۹۸۳۶۰۰ گردهمایی یا جلسه تشکیل شد، ۷۷/۷ میلیون نفر در آنها شرکت کردند و درآمدی بالغ بر ۴/۳۷ میلیارد دلار به همراه داشت (اعرابی و پارسائیان، ۱۳۷۷: ۱۸۷- ۱۷۷). (رضوانی، ۱۳۸۷: ۹) .
از ویژگی‌های این نوع مسافرت‌ها، این است که میهمانان در هتل‌های کشور یا شهر مقصد پول‌های زیادی خرج و خرید می‌کنند و در مکان‌های تفریحی نیز مبلغ زیادی به مصرف می‌رساند. طبقه بازرگانان بیش از سایر طبقات از هتل‌ها استفاده می‌کنند. این امر شاید به لحاظ انجام امور حسابرسی آنان می‌باشد و هتل علاوه بر محل اقامت و استراحت، به عنوان دفتر کار هم، برای این قبیل توریست‌ها محسوب می‌شود(رضوانی، ۱۳۸۶: ۸۲). اکنون سفرهای تجاری بزرگترین منبع درآمد اقتصادی است که از نظر درجه اعتبار، در مراتب بالای اهمیّت قرار دارد.
حضرت علی (ع) در عهدنامه مالک‌اشتر به جهانگردی بازرگانی که موجب اشتغالزایی و رونق اقتصادی می‌شود توجه خاص فرموده و این گروه را چنین معرفی نمودند: «بازرگانان مردمی آرامند با کسی نمی‌ستیزند، آشتی جویند و فتنه بپا نمی‌کنند.»[۲]. امام محمدغزالی معتقد است: اگر سفر به قصد روانه شدن به جایی که در آن جا معیشت فراخ‌تر است، باشد و کسب روزی و ارتزاق سهل تر، آنجا دین در سلامت و دل آرامتر خواهد بود. (شالچیان، ۱۳۸۷: ۱۵۳).
پیشرفت فناوری ارتباطات، باعث شده است که ماهیت این گونه سفرها مورد پرسش قرار گیرد. سرعت پست الکترونیکی و استفاده از سیستم دورنگار و توانایی‌های بالقوه میزگردهمایی که از راه دور تشکیل می‌شود از جمله دلیل‌هایی است که برای حذف یا کاهش سفرهای تجاری و بازرگانی برمی‌شمارند. شرکت‌ها و سازمان‌ها، جلسه‌هایی تشکیل می‌دهند تا نیاز به این سفرها را مورد ارزیابی قرار دهند.
در حال حاضر آمار برگزاری نمایشگاه در کشورهای حاشیه خلیج فارس و چین رو به افزایش است و کشورهای اروپایی نیز با ثبت نمایشگاه‌های پر‌بیننده خود جای ثابتی در این بازار باز کرده‌اند. دبی یکی از اولین بازیگران مستعد این نوع گردشگری به شمار می‌رود. در سال ۲۰۰۹، هنگامی که مسافرت تجاری به طرز چشم‌گیری کاهش یافت، ابوظبی میزبان یک میلیون و ۵۴۰ هزار گردشگر بود که در مقایسه با ۲۰۰۸ رشدی دو درصدی داشت. در سال ۲۰۰۹، بیش از پنج میلیون و ۲۰۰ هزار بازدید‌کننده اجلاس‌های تجاری به چین مسافرت کردند، که در این میان کشورهایی نظیر، کره، ژاپن، آمریکا، روسیه، آلمان، انگلستان و کانادا در رده برترین بازارهای تجاری این کشور محسوب می‌شوند. آمریکا همچنان بزرگترین بازار اجلاس‌های بین‌المللی به شمار رفته و با ثبات‌تر از دیگر کشورها در مقابله با وضعیت اقتصادی سال ۲۰۰۹ بوده است. بالتیمور که شهری کوچک به شمار می‌رود در سال ۲۰۰۸، نزدیک به سه میلیون و ۸۲۰ هزار مسافر تجاری را تجربه کرده که ۲۵۸ هزار نفر از آنها را بازدید‌کنندگانی خارجی تشکیل می‌داد.
ایران به دلیل قرار گرفتن در مسیر تجاری آسیای میانه، امکانات بندری، قرار گرفتن در مسیر ارتباط تجاری ترکیه با شرق و قرار داشتن در موقعیت مناسب برای ورود به بازار افغانستان، عراق و آسیای میانه، امکان مناسبی برای بهره‌گیری از گردشگری تجاری دارد. ضمن اینکه امکانات مناسب برگزاری نمایشگاه و همایش در تهران، مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز و چند شهر بزرگ کشور در کنار امکانات مناسب اقامتی و حمل و نقل می‌تواند شرایط را برای رونق این شاخه گردشگری فراهم‌کند. به دلیل وضعیت اقتصادی ایران و نیز اوضاع سیاسی، سفرهای تجاری بیشتر از داخل به خارج از کشور صورت می گیرد.
[۱] Meeting Incentive Conversations [۲]. نهج‌البلاغه، نامه ۵۳
با تشکر..مطلب خوبی بود.